Nội dung nguyên tắc giá phí (giá gốc)
– Tài sản phải được kế toán theo giá gốc, trong đó giá gốc của tài sản được tính theo số tiền hoặc tương đương tiền mà doanh nghiệp đã trả, phải trả hoặc tính theo giá trị hợp lý của tài sản đó vào thời điểm tài sản được ghi nhận.
– Giá gốc của tài sản không được thay đổi trừ khi có quy định khác trong chuẩn mực kế toán cụ thể.
Giá trị các chỉ tiêu về tài sản, công nợ, chi phí… được phản ánh theo giá ở thời điểm mua tài sản đó, không phải giá trị tại thời điểm xác định giá tài sản tính theo giá thị trường. Nguyên giá của tài sản cố định hữu hình mua ngoài được doanh nghiệp xác định dựa vào nguồn hình thành tài sản.
- Nguyên tắc giá gốc được thể hiện trong kế toán các khoản đầu tư tài chính:
Trong thời gian gần đây, kế toán theo giá gốc đã bộc lộ những hạn chế đối với việc phản ánh các khoản đầu tư tài chính. Cụ thể như:
Thứ nhất, hạn chế trong việc ghi nhận ban đầu của các khoản đầu tư tài chính. Theo quy định của chế độ kế toán Việt Nam, các khoản đầu tư tài chính phát sinh lần đầu tiên tại Doanh nghiệp đều được ghi nhận theo giá gốc. Khi Doanh nghiệp tiến hành mua cổ phiếu với mục đích đầu tư ngắn hạn hoặc dài hạn thì giá trị của chứng khoán đầu tư sẽ được ghi sổ theo giá thực tế mua chứng khoán (giá gốc), bao gồm: Giá mua cộng (+)các chi phí mua (nếu có) như chi phí môi giới, giao dịch, cung cấp thông tin, thuế, phí, lệ phí và phí ngân hàng, … Với việc hạch toán cả chi phí môi giới, giao dịch, cung cấp thông tin, thuế, phí, lệ phí và phí ngân hàng, … vào giá gốc của các khoản đầu tư tài chính nắm giữ trong thời gian ngắn hạn, làm cho giá trị các khoản đầu tư này được phản ánh không chính xác, đẩy giá gốc của các khoản đầu tư chứng khoán lên rất cao so với giá trị thực tế của nó đang được giao dịch trên thị trường.
Thứ hai, bất cập trong việc phản ánh và trình bày các khoản đầu tư tài chính trên BCTC của Doanh nghiệp. Khi kết thúc kỳ kế toán, giá trị các khoản đầu tư tài chính của Doanh nghiệp trình bày trên báo BCTC mà cụ thể là bảng cân đối kế toán theo giá gốc – giá trị ban đầu. Nếu các khoản chứng khoán của Doanh nghiệp bị giảm giá hoặc giá trị các khoản đầu tư tài chính bị tổn thất do tổ chức kinh tế mà Doanh nghiệp đang đầu tư vào bị lỗ, thì Doanh nghiệp sẽ phải trích lập dự phòng theo quy định. Còn ngược lại, nếu giá trị các khoản đầu tư tài chính của Doanh nghiệp tăng lên do giá cổ phiếu tăng thì khoản chênh lệch này lại không được phản ánh và ghi nhận.
Như vậy, cơ sở giá gốc được xem là nền tảng của đo lường kế toán trong nhiều năm qua, kế toán giá gốc đã thực hiện rất tốt chức năng cung cấp thông tin hữu ích và đáng tin cậy cho người sử dụng tại mỗi quốc gia. Tuy nhiên, trong xu hướng phát triển và hội nhập toàn cầu hiện nay, cơ sở giá gốc đã bộc lộ nhiều hạn chế. Và mặc dù, chưa thể phủ nhận vai trò của giá gốc trong kế toán nhưng rất cần xem xét lại và bổ sung bởi những cơ sở khác một cách phù hợp hơn.
Ví dụ 1: Ngày 1/1/2015 Công ty TNHH Thiên Ưng mua 1 chiếc ô tô để phục vụ quá trình sản xuất kinh doanh. Giá mua là 850 triệu đồng (chưa bao gồm VAT 10%). Chi phí lắp đặt, chạy thử là 33 triệu đồng (đã bao gồm VAT 10%). Nế tính giá của tài sản theo phương pháp khấu trừ thuế GTGT:
Giá gốc của chiếc ô tô = 850 + 30 = 880 triệu đồng
Đến ngày 12/12/205 giá ngoài thị trường của chiếc ô tô tăng lên là 950 triệu đồng. Tuy nhiên, theo nguyên tắc giá gốc, giá của chiếc ô tô vẫn được ghi nhận là giá tại thời điểm công ty mua ô tô đó 880 triệu không phụ thuộc vào biến động thị trường.
Ví dụ 2: Ngày 10/4 bỏ ra 5.000 đồng mua cái kẹo,10/5 trên thị trường mình phải mua vào 6.000 đồng thì phải ghi là giá ngày 10/4 là 5000 đồng, giá 10/5 là 6000 đồng.
Ví dụ 3: Công ty A nhập mua máy điều hòa nhiệt độ trị giá 40.000.000 đồng chưa bao gồm VAT 10%
Chi phí vận chuyển là 1.320.000 đồng (Đã bao gồm VAT 10%)
Chi phí lắp đặt: 1.000.000 đồng
Như vậy theo nguyên tắc giá gốc thì nguyên giá điều hòa nhiệt độ bao gồm trị giá mua (chưa VAT 10%) + chi phí vận chuyển (chưa VAT 10%) + chi phí lắp đặt.
Nguyên giá điều hòa nhiệt độ = 40.000.000 + 1.200.000 + 1.000.000 = 42.200.000 đồng