-Tích tụ tư bản là sự tăng thêm quy mô tư bản cá biệt bằng cách tư bản hoá một phần giá trị thặng dư. Nó là kết quả trực tiếp của tích luỹ tư bản.
*VD: Cho 1 tb có quy mô 60c+40v+40m (140 đvtt)
Giả sử tỉ lệ tích lũy:tiêu dùng là 1:1
Với 40m được chia làm 2 phần: tích lũy 20m, tiêu dùng 20m.
Với 20m tích lũy sẽ được chia thành 2 bộ phận: c1=12, v1=8
Quy mô sản xuất năm II là: (60c+12c1)+(40v+8v1)
Với m’=100%, quy mô giá trị năm II là: 72c+48v+48m (168 đvtt)
Vậy, tích tụ tb tăng lên từ 140 đến 168
-Tập trung tư bản là sự hợp nhất một số tư bản nhỏ thành một tư bản cá biệt lớn hơn. Tập trung tư bản thường diễn ra bằng 2 phương pháp là tự nguyện hay cưỡng bức.
*VD: Cho tb: A: 80c+20v, B: 160c+40v, C: 40c+10v
Tổng các tb cá biệt là: 280c+70v
Giống nhau: Đều tăng qui mô tư bản cá biệt
Khác nhau:
+ Tích tụ tư bản làm tăng thêm quy mô tư bản xã hội, có nguồn gốc do tư bản hóa giá trị thặng dư, phản ánh mối quan hệ trực tiếp giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản.
+Tập trung tư bản chỉ phân phối và tổ chức lại tư bản xã hội, quy mô xã hội không thay đổi, có nguồn gốc từ các tư bản cá biệt có sẵn trong xã hội, nó phản ánh trực tiếp quan hệ cạnh tranh giữa các nhà tư bản với nhau, đồng thời tác động đến mqh giữa gc công nhân với gc tư sản.
Giữa tích tụ tb và tập trung tb có mqh với nhau, trong đó tập trung tb đẩy nhanh quá trình tích tụ tb. Tích tụ tb là nguyên nhân dẫn đến tập trung tư bản.