Quan điểm của HCM về nhà nước của dân, do dân, vì dân
- Nhà nước của dân
Quan điểm nhất quán của HCM là xác lập tất cả mọi quyền lực trong Nhà nước và trong xã hội đều thuộc về nhân dân. Quan điểm này được thể hiện trong các bản Hiến pháp do Người lãnh đạo soạn thảo : Hiến pháp năm 1946 và hiến pháp năm 1959.
Nhân dân lao động làm chủ nhà nước thì dẫn đến một hệ quả là nhân dân có quyền kiểm sát Nhà nước, cử tri bầu ra các đại biểu, ủy quyền cho các đại biểu đó bàn và quyết định những vấn đề quốc kế dân sinh. Đây thuộc về vấn đề dân chủ đại diện bên cạnh chế độ dan chủ trực tiếp. Quyền làm chủ đồng thời là quyền kiểm soát của nhân dân thể hiện ở chỗ nhân dân có quyền bãi miễn những đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân nào nếu những đại biểu đó tỏ ra không xứng đáng với sự tín nhiệm của nhân dân.
Dân chủ là khát vọng muôn đời của con người. HCM quan niệm dân chủ nghĩa là “dân là chủ”. Dân là chủ có nghĩa là xác định vị thế của dân, còn dân làm chủ có nghĩa là xác định quyền và nghĩa vụ của dân. Nhà nước của dân với ý nghĩa đó, người dân được hưởng mọi quyền làm chủ. Bằng thiết chế dân chủ, nhà nước phải có trách nhiệm bảo đảm quyền làm chủ cảu dân, để cho nhân dân thực thi quyền làm chủ của mình trong hệ thống quyền lực xã hội. Quyền lực của nhân dân được đặt ở vị trí tối thượng.
- Nhà nước do dân
Nhà nước do dân lập nên, do dân ủng hộ, dân làm chủ. Chính vì vậy, HCM thường nhấn mạnh nhiệm vụ của những người CM là phải làm cho dân hiểu, làm cho dân giác ngộ để nâng cao được trách nhiệm làm chủ, năng cao được ý thức trách nhiệm chăm lo xây dựng nhà nước của mình. HCM hẳng định: Việc nước là việc của chung, mỗi người đều phải có trách nhiệm “ghé vai gánh vác một phần”. Quyền lợi, quyền hạn bao giwof cũng đi đôi với trách hiệm, nghĩa vụ.
Trong tư tưởng HCM về xây dựng Nhà nước VN mới, nhân dân có đủ điều kiện, cả về pháp luật và thực tế, để tham gia quản lý nhà nước. Người nêu rõ quyền của dân, nhà nước do dân tạo ra và nhân dân tham gia quản lý ở chỗ: Toàn bộ công dan bầu ra quốc hội- cơ qun quyền lực cao nhất nhà nước, coa quan quan rlys duy nhất có quyền lập pháp; Quốc hội bầu ra Chủ tịch nước, Ủy ban thường vụ Quốc hội và hội đồng Chính phủ; Hội đồng Chính phủ lf cơ quan hành chính cao nhất của nhà nước, thực hiện các nghị quyết của Quốc hội và chấp hành pháp luật; mọi công việc của bộ máy nàh nước trong việc quản lý xã hộ đều thực hiện ý chí của dân.
- Nhà nước vì dân
Nhà nước vì dân là một nhà nước lấy lợi ích chính đáng của nhân dân làm mục tiêu, tất cả đều vì lợi ích của nhân dân, ngoài ra không có bất cứ lợi ích nào khác. Đó là một nhà nước trong sạch, không có bất kỳ một đặc quyền, đặc lợi nào. Trên tinh thần đó, HCM nhấn mạnh: mọi đường lối, chính sách đều chỉ nhằm đưa lại quyền lợi cho dân, việc gì có cơ lợi dù nhỏ cũng cố gắng làm, việc gì có hại cho dân dù nhỉ cũng cố gắng tránh. Dân là gốc của nước. HCM luôn tâm niệm: phải làm cho dân có ăn, có mặc, phải làm cho dân có chỗ ở, phải làm cho dân được học hành.
Một nhà nước vì dân theo quan điểm HCM, là từ Chủ tịch nước đến công chức bình thường đều phải làm công bộc, làm đầy tớ cho nhân dân chứ không phải “làm quan CM” để “đè đầu cưỡi cổ nhân dân”.