– Nhận thức lý tính hay tư duy trìu tượng là sự phản ánh khái quát và gián tiếp hiện thực khách quan, nó được thể hiện ở hình thức như khái niệm, phán đoán và suy lý.
+) Khái niệm là một hình thức của tư duy trừu tượng, phản ánh những mối liên hệ và thuộc tính bản chất, phổ biến của một tập hợp các sự vật, hiện tượng nào đó. Khái niệm đóng vai trò quan trọng trong tư duy khoa học, khái niệm có tính chất khách quan bởi nó phản ánh mối liên hệ với những thuộc tính khách quan của sự vật, hiện tượng trong thế giới.
+) Phán đoán là hình thức của tư duy trừu tượng vận dụng các khái niệm để khẳng định hoặc phủ định một thuộc tính, một mối liên hệ nào đó của hiện thực khách quan. Phán đoán là hình thức giữa các khái niệm, phản ánh mối liên hệ giữa các sự vật, hiện tượng trong ý thức của con người. Tuy nhiên phán đoán không phải là tổng số đơn giản những khác niệm tạo thành mà là quá trình biện chứng trong đó các khái niệm có sự liên hệ và phụ thuộc lẫn nhau. Phán đoán được biểu hiện dưới hình thức ngôn ngữ là các mệnh đề theo quy tắc văn phạm nhất định.
+) Suy lý là một hình thức của tư duy trừu tượng trong đó xuất phát từ một hoặc nhiều phán đoán làm tiền đề để rút ra phán đoán mới kết luận.