Trong xã hội cộng sản nguyên thủy, chưa có pháp luật để điều chỉnh các quan hệ xã hội (QHXH). Tuy nhiên vẫn cần phải có các quy tắc xử sự để điều chỉnh các QHXH đang tồn tại. Vậy, người nguyên thủy sử dụng những quy tắc xử sự nào?
Chế độ cộng sản nguyên thủy là hình thái kinh tế – xã hội đầu tiên trong lịch sử nhân loại. Đó là một xã hội không có giai cấp, chưa có nhà nước và pháp luật. Nhưng những nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của nhà nước và pháp luật lại nảy sinh chính trong xã hội đó.
Trong những điều kiện và hoàn cảnh đó, con người không thể sống riêng biệt mà phải dựa vào nhau, cùng chung sống, cùng lao động và cùng hưởng thụ những thành quả lao động chung. Để có thể cùng chung sống, cùng lao động và hưởng thụ những thành quả lao động, một nguyên tắc phân phối đặc trưng đã hình thành, đó là nguyên tắc bình quân.
Các quy tắc xử sự cơ bản để điều chính quan hệ xã hội trong thời kỳ cộng sản nguyên thuỷ bao gồm:
Thứ nhất là uy tín cá nhân của các trưởng lão
Thứ 2 là phong tục tập quán nguyên thuỷ
Thứ 3 là quy tắc đạo đức nguyên thuỷ
Thứ 4 là quan niệm tôn giáo nguyên thuỷ
Những quy tắc này thể hiện ý chí chung của toàn cộng đồng xã hội, do đó được mọi người tự giác tuân theo; nếu không tuân theo thì cả xã hội lên án, dư luận xã hội buộc họ phải tuân theo.
Ngày nay, những quy tắc xử sự chung vẫn tồn tại song song với quy phạm pháp luật, phần lớn nằm trong khuôn khổ của pháp luật, đó là những phong tục, tập quán của từng cộng đồng dân cư, từng vùng, miền, quốc gia… góp phần vào việc hình thành nên những bản sắc, văn hóa riêng của mỗi cộng đồng.