Tiền lãi được hiểu là thu nhập từ một khoản vay bằng tiền tệ.
Đây là giá mà người đi vay (con nợ) phải trả cho người cho vay (chủ nợ), để bù đắp cho lợi ích của việc nắm giữ một lượng tiền trong một khoảng thời gian nhất định.
Có 3 yếu tố chính quyết định chi phí cấu thành lãi:
Số tiền cho vay ban đầu;
Thời gian cho vay;
Mức lãi suất của khoản vay.
Có 2 hình thức tính lãi: Lãi tính theo lãi đơn và lãi tính theo lãi gộp.
Giải thích về tiền lãi
Có nhiều cách giải thích được đưa để lý giải cho sự tồn tại và vận dụng của tiền lãi, trong số chúng có những lập luận được chấp nhận phổ biến như sau:
Sự thiếu thốn về tiêu dùng: Khi một cá nhân (người cho vay) cho một cá nhân khác (người đi vay) vay một số tiền, anh ta lâm vào tình trạng bị mất khả năng tiêu dùng tức thời (tại thời điểm đó). Thời gian cho vay càng lâu thì cá nhân đó bị tước đi quyền tiêu dùng của mình càng dài. Vì thế sẽ là công bằng nếu anh ta đòi hỏi một khoản phụ thêm từ phía người đi vay vào số tiền gốc để bù đắp cho sự thiếu thốn tạm thời này.
Sự gánh chịu rủi ro: Từ lúc một cá nhân vay tiền cho đến lúc người đó hoàn trả là một sự kiện gắn liền với một khoảng thời gian. Vì thế nó gắn liền với những rủi ro chưa biết trước trong tương lai. Rủi ro này có thể đến từ những yếu tố sau:
- Người đi vay mất khả năng thanh toán: trong trường hợp con nợ không có khả năng hoàn trả khoản tiền vay, khi đến hạn thanh toán, người đi vay sẽ có khả năng mất đi số tiền đã bỏ ra lúc đầu. Do đó sẽ là hợp lý nếu người này đòi hỏi một khoản thu nhập để bù đắp cho rủi ro mà anh ta phải gánh chịu, mức thu nhập này cao hay thấp phụ thuộc vào khả năng người đó bị mất tiền như thế nào, và mức độ mất tiền (mất một phần hay toàn bộ) là ra sao.
- Lạm phát: trong khoảng thời gian giữa ngày bắt đầu khoản vay và ngày thanh toán, giá trị của khoản vay có thể giảm đi do sự mất giá của tiền hay còn gọi là lạm phát. Người cho vay vì thế có thể đòi hỏi một phần bù để vô hiệu hóa hiện tượng này.